Yüzyıllardır bu dini topluluk bölgede varlığını sürdürmeye çalışıyor ve sürekli baskı altında kalıyor. İnsan hakları aktivistlerine göre, Suriye’nin güneyinde Sünni Bedeviler, Dürziler ve İslamcı rejim birlikleri arasında yaşanan son çatışmalarda 200’den fazla Dürzi öldürüldü.
Dürzilerin dini nereden geliyor?
Dürzilerin tek tanrılı dini, 11. yüzyılda Şii İslam’dan bir ayrışma olarak doğdu; adını kurucusu İsmail ed-Darazi’den alıyor. Günümüzde Dürzilik, ölümden sonra ruh göçüne inanma gibi mistik unsurlar da içeren bağımsız bir din olarak kabul ediliyor. Dürzilerin birçok öğretisi gizli tutuluyor; yalnızca “bilgeler” bu sırra vakıf olabiliyor. Dışarıdan birinin Dürziliğe geçmesi mümkün değil ve bu nedenle misyonerlik faaliyeti yürütülmüyor. Birçok Dürzi, farklı inançlara sahip kişilerle evliliği de reddediyor.
Dürziler kendi kutsal metinlerine dayanıyor. Öğretileri, Platon gibi Yunan filozoflarından da etkilenmiş durumda. Geleneksel Dürzi kıyafetleri siyah renkli. Erkekler beyaz başlık, kadınlar ise saçlarını ve ağızlarını beyaz örtülerle kapatıyor.
Orta Doğu’da kaç Dürzi yaşıyor?
Dürzilerin çoğu Suriye, Lübnan ve İsrail’in kırsal bölgeleri ve dağ köylerinde yaşıyor. Suriye’de savaş öncesinde 700.000 civarında Dürzi bulunuyordu ve bu, nüfusun yaklaşık %3’ünü oluşturuyordu. En büyük Dürzi toplulukları ülkenin güneyindeki Süveyda ve Kuneytra illerinde yaşıyor, burada “Dürzi Dağları” da bulunuyor. Şam’ın banliyölerinde de daha küçük Dürzi toplulukları var.
Lübnan’daki Dürzilerin sayısı 200.000 civarında tahmin ediliyor, Ürdün’de ise 15.000-20.000 arasında olduğu belirtiliyor. İsrail vatandaşı olan yaklaşık 153.000 Dürzi bulunuyor. Diğer Arap İsraillilerden farklı olarak İsrail ordusunda da görev yapıyorlar. Ayrıca İsrail’in işgali altındaki Golan Tepeleri’nde 20.000’den fazla Dürzi, Suriye vatandaşı olarak yaşamını sürdürüyor.
Dürziler diasporada nerede yaşıyor?
Beyrut Amerikan Üniversitesi’nden tarihçi Makram Rabah’ın AFP’ye aktardığına göre Dürziler, kendilerini devlet sınırlarının ötesinde bir topluluk olarak görüyor. “Bölgede yaşayan tüm Dürziler arasında evlilikler ve güçlü ilişkiler bulunuyor, din adamları ise bu bağların korunmasında önemli bir rol oynuyor,” diyor Rabah.
Orta Doğu dışında Kuzey Amerika ve Avustralya’da da Dürzi diasporası bulunuyor. En tanınmış Dürziler arasında, ABD’li oyuncu George Clooney’in eşi ve insan hakları avukatı Amal Alamuddin Clooney yer alıyor.
Tarihte Dürzilerin siyasi etkisi neydi?
Azınlık olmalarına rağmen Dürziler, Orta Doğu’nun siyasi ve toplumsal hayatında “önemli ve kimi zaman lider bir rol” oynamışlardır, diyor tarihçi Rabah. Dürzi lider Sultan Paşa el-Atraş, 1925’ten itibaren Suriye ve Lübnan’daki Fransız sömürge yönetimine karşı direnişe öncülük etti. Dürzi lider Kemal Cumblat ise 1977’de öldürülene kadar Lübnan’da onlarca yıl önemli bir siyasi figür oldu; oğlu Velid Cumblat da etkili bir siyasetçi olarak varlığını sürdürüyor.
Nisan ayında Cumblat, Suriye’deki Dürzilere “İsrail müdahalesine” karşı durmaları çağrısı yaptı. Öte yandan İsrail kendisini Dürzilerin koruyucusu olarak görüyor ve son çatışmaların ardından Suriye ordusuna yönelik yeni hava saldırıları düzenledi. İsrail aynı zamanda Suriye’deki İslamcı yönetime, Dürzileri rahat bırakması gerektiğini söyledi ve yeni saldırılarla tehdit etti. Gözlemciler, İsrail’in, sınırına yakın bölgelerde İran destekli milislerin ve İslamcı grupların yerleşmemesi için Suriye’nin güneyindeki Dürzileri güçlendirdiğini düşünüyor.
Esad yönetimi altında Suriye’de Dürziler ne rol oynadı?
2011’de başlayan Suriye iç savaşında Dürziler büyük ölçüde tarafsız kaldı, yalnızca bazı bireysel protestolar gerçekleşti. Dürziler, sıklıkla kendi bölgelerini savunmaya odaklandı ve burada cihatçıların saldırılarına maruz kaldılar.
Aralık ayında Devlet Başkanı Esad’ın devrilmesinin ardından Dürzi liderler birleşik bir Suriye’ye bağlılıklarını ifade etti, bazıları ise uluslararası koruma talep etti. Çoğu silahlı Dürzi grubunun yeni hükümetle henüz bir anlaşma yapmadığı belirtiliyor.
