Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2024 verilerine göre ülkede doğan bebek sayısı 937.559 olarak kaydedildi. Toplam doğurganlık hızı ise tarihin en düşüğü olan 1,48 seviyesine indi. Nüfusun kendini yenileyebilmesi için gerekli oran 2,1 iken, Türkiye’de bu seviye son 8 yıldır yakalanamıyor.
AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, aylar önce yaptığı konuşmada bu tabloyu şu sözlerle değerlendirmişti: “Doğurganlık oranı 1,48’e düştü. Bu bir felaket!”
Erdoğan, aileleri daha çok çocuk sahibi olmaya çağırarak standart hedefi olan “3 çocuk”un ötesine geçti ve “Neden 4 ya da 5 olmasın?” ifadelerini kullandı.
Ekonomik gerçeklik çocuk sahibi olmayı zorlaştırıyor
Ancak muhalefet ve uzmanlar, ekonomik koşullar düzelmeden doğum oranlarını artıramayacağını savunuyor. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, hükümete şu sözlerle tepki gösterdi:
“Asgari ücret 22 bin lira. İstanbul’da bu parayla ev bile tutamıyorsunuz. Nasıl çocuk yapsın insanlar?”
Bir öğretmen, durumu şöyle özetliyor: “Bir çocukla zor geçiniyorum. Okul masrafları, yemek, servis… İkinci bir çocuk imkânsız.”
Erdoğan: “Sebep ekonomik değil, kültürel değişim”
Erdoğan ise doğum oranlarının düşmesinde ekonomik nedenlerin tek başına belirleyici olmadığını savunuyor: “Kişi başı gelir bugünün beşte biri iken doğurganlık neredeyse iki kat daha yüksekti.”
Cumhurbaşkanı ayrıca LGBT+ hareketini hedef alarak bunun aile yapısını zayıflattığını ileri sürdü, erkeklerin ev içi yükümlülüklerde daha fazla sorumluluk alması gerektiğini söyledi.
Uzmanlar: Türkiye’de “tek çocuk normu” oluşuyor
Hacettepe Üniversitesi’nden sosyolog Ali Eryurt, ARD’ye yaptığı değerlendirmede şu tespitleri öne çıkardı: Eğitim masrafları aile bütçesini zorluyor; özel okul sayısındaki artış yükü büyütüyor. Aileler rekabetçi eğitim ortamında “tek çocuğa yatırım yapma” eğilimine giriyor. Türkiye’de giderek güçlenen yeni bir eğilim var: “Tek çocuk normu.”
Eryurt’a göre sorun sadece ekonomik değil; aynı zamanda toplumsal yaşamda bireyselleşmenin artması, özgürlük ve kariyer odaklı yaşam tercihleri çocuk sayısını ciddi biçimde etkiliyor.
TÜİK: 5 yılda ilkokul çağındaki çocuk sayısı 900 bin azalacak
TÜİK projeksiyonlarına göre: Türkiye’de hanelerin %50’sinde çocuk yok, Önümüzdeki 5 yıl içinde ilkokul çağındaki çocuk sayısı 900 bin azalacak. En yüksek doğurganlık Şanlıurfa’da (3,28), En düşük ise Bartın ve Eskişehir’de (1,12).
Uzmanların ortak uyarısı: Penceremiz kapanıyor, 20 yıl sonra çok geç olacak
Hem yerli hem de yabancı uzmanlara göre Türkiye, Japonya ve Güney Kore’nin yaşadığı demografik krizin benzerini 20-30 yıl içinde yaşayabilir.
Sosyolog Eryurt’un çözüm önerisi ise net:
“Doğum oranını artırmak değil, insanların istedikleri sayıda çocuğa sahip olabilmesini sağlamak. Bunun yolu kreş desteği, yaygın erken çocuk eğitimi ve devletin mali yükü azaltmasından geçiyor.”
