Covıd-19 aşıları Dünya genelinde hızla uygulanmaya devam ediyor ve sahadan gelen veriler, akademik çalışmaların gösterdiği üzere, aşıların salgınla mücadelede çok etkili araçlar olduğunu doğruluyor. Buna bağlı olarak, aşıyı olanların neler yapıp, neler yapamayacakları konusu da gündeme gelmeye başladı: Aşı olanlar maskeleri çıkarabilecek mi? Sosyal mesafelendirmeye devam etmeleri gerekiyor mu? Amerikan Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi (CDC), nihayet bu konudaki yönergesini duyurdu. AŞILANMIŞ KİŞİLERİN YAPABİLECEKLERİ Bu yönergeye göre, tek dozluk aşıları olanlar veya iki dozluk aşılarının 2. dozunu olan kişiler, aşılanmalarından itibaren (iki dozluk aşılarda 2. dozdan itibaren) 14 gün geçtikten sonra "tam aşılanmış" veya "tam koruma altında" sayılıyorlar. Yönergeye göre, tam koruma altında olan kişiler, artık şunları yapabiliyor: Tam koruma altında olan diğer kişilerle, maske takmaksızın iç mekanlarda buluşabilirsiniz. Tek bir aileye mensup ve aşı olmamış kişilerle, maske takmaksızın ve sosyal mesafe uygulamaksızın temasa geçebilirsiniz. Bir diğer deyişle, eğer siz aşı olduysanız ve en yakın arkadaşınızın ailesi henüz aşı olmadıysa, arkadaşınızı görmek üzere bu ailenin evini ziyaret etmeniz halinde, COVID-19'a yakalanıp hastalığı ağır geçirme ihtimaliniz çok ama çok düşük (aşı olmayan kişiler için bu risk çok yüksek). Bu sayede, örneğin aşı olmuş nine ve dedeler, aşı olmamış çocuklarını ve torunlarını nihayet özgürce görebilecek. İstisna: Görüşeceğiniz bu aile bireylerinden hiçbirinin ağır COVID-19 geçirebilecek risk gruplarında olmaması gerekmektedir. Eğer COVID-19 geçirmiş biriyle temas edecek olursanız ve herhangi bir semptom geliştirmezseniz, 10-14 gün boyunca karantinaya girmek zorunda değilsiniz. İstisna: Eğer bu bulaşma, hapishaneler veya grupların bir arada yaşadığı evler gibi virüsün çok hızlı yayılabileceği bir ortamda yaşanırsa, aşılanmış kişilerin de 14 gün karantinaya girmesi ve test yaptırmaları gerekiyor. AŞILANMIŞ KİŞİLERİN UYMAYA DEVM ETMESİ GEREKENLER Aşılanmış kişiler için diğer yönergeler halka açık alanlarda halen geçerli. Genel olarak, tam olarak aşılanmış olsanız bile: -Kendinizi ve diğerlerini korumak için, maske takmaya, diğer insanlardan en az 2 metre uzakta durmaya ve kalabalık mekanlar ile iyi havalandırılmamış iç mekanlardan uzak durmaya devam etmeniz gerekiyor. Özellikle dikkat etmeniz gereken mekanlar: -Halka açık alanlar -Birden fazla ailenin bir araya geleceği, bireylerin aşılanmadığı toplantılar -Ağır COVID-19 geçirme ihtimali olan ve aşılanmamış kişilerle (veya bunlarla yaşayan kişilerle) görüşmeler -Örneğin eğer tamamen aşılanmış biri, aşılanmamış ve risk grubunda bulunan (örneğin 70 yaşındaki) bir arkadaşını ziyaret edecek olursa, bu ziyaret maske takarak, sosyal mesafeye uyarak ve dış mekanlarda olmalı. -Orta büyüklükte ve büyük toplantılardan uzak durmalısınız. -Acil durumlar ve ihtiyaç olmadıkça, diğer ülkelere seyahatlerin kısıtlanması gerekiyor; özellikle de farklı ülkelerde evrimleşen virüs soy hatlarının aşılar üzerindeki etkisi netleşene kadar... -COVID-19 semptomlarını takip etmeye devam etmelisiniz; özellikle de COVID-19 hastası birilerinin yanında bulunduysanız. Eğer COVID-19 semptomları gösterirseniz, hemen test yaptırmalısınız ve evde kalıp, diğer insanlardan uzak durmalısınız. -İşyerinizdeki kurallara uymaya devam etmelisiniz. DİĞER ÜLKERİN DİKKAT ETMESİ GEREKENELER Burada dikkat edilmesi gereken kritik nokta, bu yönergenin ABD aşı uygulamasına göre geliştirilmiş olması ve dolayısıyla farklı ülkelerde farklı önlemlerin gerekebilecek olması. Örneğin Türkiye gibi Pfizer veya Moderna aşısı uygulamayan ülkelerin, uygulanan aşının türü, koruyuculuğu ve aşılama hızına bağlı olarak kendi kararlarını alması gerekiyor. Ancak genel olarak, CDC tarafından yayınlanan yönergelerin diğer ülkelerin sağlık politikalarını derinden etkilediği düşünülecek olursa, COVID-19 salgını süresince aşı ve maske yönergelerinin de bunu etkileyeceği düşünülebilir. Şu anda, COVID-19 aşılarının COVID-19 hastalığını ağır geçirme veya ölümle sonuçlanma ihtimalini etkili bir şekilde önlediğini biliyoruz. Ancak yeni COVID-19 varyantlarının aşıyı nasıl etkilediği konusundaki araştırmalar devam ediyor. Eldeki veriler, aşıların bu varyantlara karşı da etkili olduğuna işaret ediyor; ancak öğrenmemiz gereken daha çok şey var. Maske, sosyal mesafe ve karantina gibi uygulamaların COVID-19 ile mücadelede etkili. Ancak COVID-19 aşısı olanların bu mücadeleyi nasıl etkilediği konusunda öğrenmemiz gerekenler var. Eldeki erken bulgular, COVID-19 aşılarının hastalığın bulaşma ihtimalini azalttığını gösteriyor; fakat daha fazla veriye ihtiyaç var. Hepsinden önemlisi, COVID-19 aşılarının insanları ne süreyle koruduğu konusunda halen belirsizlikler mevcut. Dolayısıyla daha fazla verinin toplanıp analiz edilmesi için bilim insanlarına süre tanınması gerekiyor. (Evrim Ağacı)