Günümüzde, teknolojinin gelişmesine paralel olarak, kameralar açık alanların ve binaların içinin yanı sıra asansörlere de girmeye başladı. Otel ve rezidans gibi binalarda birçoğu kameralı olan asansörlerin yanına özel işyerleri ve apartmanlar da eklenirken, üreticiler de kameralı kabinlere talebin arttığına dikkat çekti. Asansör konusunda uzman mühendisler ve mevzuat konusunu değerlendiren hukukçular da vatandaşın kafasını karıştıran bu konuda önemli uyarı ve değerlendirmelerde bulundu. 'ASANSÖR KAMERA İLE DEĞİL, SAĞLAM HALATLA GÜVENLİ' Türkiye’de asansör denetimi konusunda uzman kuruluşlardan olan Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Genel Başkanı Cengiz Göltaş, asansörde güvenliğin kamerayla değil raylar, halatlar ve kaliteli bir kabinle sağlandığını belirterek, izlenme ile ilgili etik sorunlara dikkat çekti. Günümüzde mekanik asansörlerin yerini elektrikli asansörler aldıkça kamera sistemlerinin de teknik olarak daha kullanılabilir hale geldiğini kaydeden Göltaş şöyle dedi: "Kamera sistemi güvenlik aksamı içinde bir parça olarak görülebilir, ancak asansörün güvenliğini kameradan önce otomatik kumanda sistemleri, halatları, kabinleri ile bütünüyle çalışma sistemi sağlar. Uzman mühendislerin düzenli denetimi sağlar." Göltaş, şu anda kameralı asansör kullanımının yüzde 1’i bile bulmadığını, ancak yeni binaların artması ile bunda artış olacağını tahmin ettiklerini aktardı. 'BÜYÜK BİRADER'LERİN GÖZETLEDİĞİ DÜNYA Bu tür izlemelerin insanların özgürlük alanını kısıtladığını da savunan Göltaş şunları söyledi: "Yaşamının her alanında, sokakta, toplantı salonunda, koridorda, telefonda izlenen ve dinlenen insanlar kendilerine bir otokontrol sistemi oluşturuyor ve yapaylaşıyor. Bu yüzden izleme varsa, insanları şüpheye düşürmek yerine mutlaka asansöre duyuru asılmalıdır. Ama dışarda beklerken zaten genellikle kamera oluyor, insan içerde ne yapacak ya da izleme ihtiyacı duyan neyi takip edecek. Eğer bu sistemin özel işletmelerde daha fazla olduğunu düşünürsek, bunun yanıtı daha net biçimde ortaya çıkıyor. Maalesef George Orwell’in 1984 romanındaki gibi 'Büyük Birader'lerin hepimizi gözetlediği bir dünyaya doğru gidiyoruz." HUKUKÇULAR: KAMERALARIN TAMAMI HUKUK DIŞI Konuyu hukuki ve etik boyutuyla değerlendiren Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Başkanı Avukat Selçuk Kozaağaçlı da değil asansör, MOBESE ve kent girişlerindeki kameralar için bile hiçbir yasal düzenlemenin olmadığını savundu. Kamu idaresinin bir işlem ya da eylem yaparken bunu bir yasaya dayandırmak zorunda olduğunu vurgulayan Kozaağaçlı, "Dolayısıyla bu kameraların tamamı şu anda hukuk dışı. Bu şekilde çalıştırılıyor olmasını kabul etmek mümkün değil. Buna yasal dayanak oluşturmuş Birleşik Krallık gibi ülkeler var ancak, onlar da uluslararası yasal dayanaklarla bunu gerçekleştiriyor" dedi. VENEDİK KRİTERLERİ: YASAL DÜZENLEME YOKSA HAK İHLALİ Dünyada kamuya açık alanların kamerayla izlenmesine ilişkin Türkiye’nin de taraf olduğu Venedik Kriterleri’nin uygulandığını belirten Kozaağaçlı, asansörler de dahil izlemeyi çok sert koşullara bağlayan bu kriterleri şu şekilde anlattı: "Venedik Kritereri’ne göre kameralar muhakkak açıkça konulmalı ve insanlar 'kamuya açık izleme yapılıyor' diye uyarılmalıdır. Görüntülerin kimler tarafından ne kadar süre saklanacağı ile ilgili mutlaka yasal düzenleme yapılmalı, kullanımı ise ancak güvenlik nedeniyle zorunlu koşullarda gerçekleştirilmelidir. Ayrıca kriterlere göre bu kurallara uyulmayan durumlarda kişi güvenliği, seyahat özgürlüğü ihlali söz konusu oluyor." 'SUÇUN AZALMASINDA ETKİSİ YOK' Kamu idaresinin dışında özel şirket ve apartmanlarda kamera kullanımında kişilerin izni yoksa suç işlendiğini öne süren Kozaağaçlı şunları kaydetti: "Burada 'Ben kendi binamı, makinemi koruyorum' diyemezsiniz. Ne yapacaksınız? Sadece binanın girişine koyacaksınız ve asla kaydetmeyeceksiniz, kötüye kullanmayacaksınız. Bu durumda asansörde kullanımı doğru bulmamız kesinlikle mümkün değil. Tam bir hukuk dışı durum söz konusu. Kameraların suçun azalmasında hiçbir etkisinin olmadığı Londra’da istatistiklerle kanıtlanmış durumda." SANAYİCİ: KAMERALI ASANSÖR TALEPLERİNDE ARTIŞ EĞİLİMİ VAR Konuya sanayici gözüyle bakan Löher Asansör ve Yürüyen Merdiven A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Ali Aktaş ise, son dönemde müşterilerden gelen talepte kameralı asansörlere yönelik eğilimin arttığına işaret etti. Kameranın güvenlik için olumlu olduğunu söyleyen Aktaş şunları söyledi: "Biliyorsunuz herşeyin biraz eğrisi, biraz doğrusu vardır ama, ben güvenlik için kameranın gerekli olduğunu savunanlara yüzde 80- 90 oranında hak veriyorum. Bir kere bu sistem insanın kendi güvenliği için lazımdır. Son dönemde bu yönde bir talep artışı var. Özellikle apartman sakinleri satıcı, dolandırıcı gibi rahatsız oldukları konulardan kaynaklı, asansörlerin kameralı olmasını istiyor." İkinci büyük talebin de özel işyerlerinden geldiğini dile getiren Aktaş, "Asansörün umuma açık yer olması önemli. Bazı vatandaşlar asansöre zarar veriyor. Biz düğmeye ayağıyla basan insanları görüyoruz. Siz beş dakika sonra oraya elinizle basmak ister misiniz?" diye sordu. YÖNETMELİKTE KAMERA YOK TMMOB Makine Mühendisleri Odası Ankara Şube Başkanı Prof. Dr. Müfit Gülgeç’in verdiği bilgilere göre konuyla ilgili son yasal düzenleme 5 Kasım 2011 tarihinde 'Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in Resmi Gazete'de yayınlanan metni oldu. Gülgeç, kamera zorunluluğu olmadığını belirtirken 'İş merkezleri asansörleri hariç bina yönetiminin isteği doğrultusunda tavsiye olabilir' bilgisini verdi. Bu yönetmeliğe göre asansörlerde kamera kullanımı zorunlu veya yasak gibi kriterlere dayandırılmıyor. Asansörde olması zorunlu olan unsurlar ise şunlar: "Kabin kapasite etiketi ve işletme talimatı, yanmaz kabin duvarları ve tavan, kaymaz taban, 35 milimetreden küçük kabin giriş eşiği ile durak kapısı arası mesafe, kabin imdat kapısı, kapağı, kabin aydınlatması, acil aydınlatma, kabin kumanda tablosu, durdurma butonu, haberleşme, kabin kapısı sıkışma kontağı, fiş priz, fotosel, kabin aşırı yük kontrolü. BT(İÖ/COŞ)