Mimar Ali Salman, 1999 yılında ziyaret ettiği Kayseri’nin Pınarbaşı İlçesi’ne bağlı Pazarören Kasabası’nda bulunan Pazarören Köy Enstitüsü binasının kaderine terk edilmiş bulunan halinden çok etkilendi. Tarihi binanın harabe halinin ve çöplük gibi kullanılmasının kendisini üzdüğünü belirten Salman şunları anlattı:
"Pazarören’i gördüm tarihini araştırdım. Oradaki üretime dahil eğitime hayran kaldım. Bu tarihi değerin unutulmasına, göz göre göre yok olmasına, ya da birilerince yok edilmesine gönlüm razı olmadı. Öz be öz bizden, yani milli değer olan bu tarihin yaşatılmasını, gelecek nesillere aktarılmasını istedim. O yıllarda Mimarlar Odası Genel Başkanı olan Oktay Ekinci öncülüğünde harekete geçip, Kültür Bakanlığı’na raporlar hazırladık. Ben Kayseri ile ilgili hazırladım diğer illerdeki arkadaşlarım da kendi illerindeki binaları inceledi."
SADECE 13 YAPI AYAKTA
Pazarören Köy Enstitüsü Binası’nın 1935’te Gesili Ethem Bey tarafından bölge köylerde bulunan öğrenciler için yatılı ilköğretim okulu olarak yapıldığını, 1940’da da çıkartılan kanun ile Köy Enstitüsü haline geldiğini dile getiren Salman sözlerini şöyle sürdürdü:
"İlk yıllarında 30’a yakın binası vardı. Ancak bakımsızlıktan dolayı bugün ana bina da dahil olmak üzere yaklaşık 13 yapı kaldı. O yapılar ilgisizliğe rağmen hala zamana direniyor. Bu binaların koruma altına alınıp, onarımının yapılması kurtarılacak olması bize mutluluk verir. 12 yıl sonra gecikmeli de olsa onarılacak olmasına, konunun gündeme alınmasına sevindik. En azından kalan tarihe sahip çıkılacak."
'CUMHURİYET MİRASIDIR VE MUTLAKA KORUMALIDIR'
Mimarlar Odası Eski Genel Başkanı Oktay Ekinci de, sadece Pazarören değil 2000 yılından beri yaptıkları çalışmalarla 17 yerde bulunan enstitü binaların yeniden ayağa kaldırılması için gayret gösterdiklerini söyledi. Köy Enstitüleri’nin Cumhuriyet’in mirası olduğunu ve mutlaka korunmaları gerektiğini söyledi. Ekinci şöyle konuştu:
"2000 yılında Mimarlar Odası Genel Başkanı iken, arkadaşlarımla birlikte Kültür Bakanlığı’na başvurduk ve illerde harekete geçtik. İstanbul Teknik Üniversitesi öğrencilerinin de desteği ile yerinde tespitler yapıp, kapsamlı raporlar hazırladık. Ama bu yapıların mülkiyetleri illerde değişik kurumların elinde. Bu da bazı bürokratik işlemlerin uzamasına da neden oldu. Haliyle onarım talepleri yıllarca değişik kurullarda bekletildi."
'GEÇ DE OLSA MUTLU SON'
Köy Enstitüleri’nin, UNESCO tarafından örnek eğitim projesi olarak kabul edildiğini de dile getiren Ekinci şöyle dedi:
"Kayseri’deki enstitünün onarılacak olmasına çok sevindim. Geç kalındı ama sonunda mutlu sona ulaşıldı. Emeği geçen herkese, başta Vali Mevlüt Bilici ve İl Özel İdare Genel Sekreteri Mustafa Atsız olmak üzere tüm ilgililere teşekkür ediyorum. Umarım, bu tarih yeniden ayağa kaldırılır ve korunarak gelecek nesillere anlatılır. Biz de onarım için ilk hamlenin yapıldığı gün şartlar uygun olursa Kayseri’ye giderek, bu mutluluğa ortak oluruz."
İL ÖZEL İDARESİ ONARACAK
Pazarören Köy Enstitüleri’nin mülkiyetinin İl Özel İdaresi’ne ait olduğu belirtilirken, Koruma Kurulu’ndan geçen onarım kararının ardından yakın zamanda onarım çalışmalarına da Özel İdare tarafından başlanacağı kaydedildi.
CZ(OE/COŞ)
