Kente 55 kilometre uzaklıktaki Kemah İlçesi'nin tarihi kalesinde ilk kazı çalışmaları 2011'de yapıldı. 2012'inin Haziran ayının 15’inde Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş ve Prof. Dr. Haldun Özkan’ın başkanlığında 2 öğretim üyesi, 2 asistan ve 20 öğrenci ile birlikte başlatılan kazı çalışmaları sona erdi. 2012 yılı kazı çalışmalarında kalenin kuzey batı kısmında Saray hamam kalıntısı ortaya çıkartıldı. Hamamın sıcaklık kısmında yaklaşık 2 metre derinliğinde özel bir bohça içersine konulmuş çok sayıda el yazması, taş baskı, matbu ve Kur’an-ı Kerim ortaya çıkarıldı. 198 adet el yazması ortaya çıkartılan eserlerin büyük bölümünde sayfa eksikliği tespit edildi. Bulunan eserler arasında 50 adet siyyer, fıkıh, vaaz ve kelam ile ilgili matbu kitaplar yer alırken, 16’ncı Yüzyıl'a kadar giden 37 varaktan ibaret muhakkak ve reyhani yazılı Kuran-ı Kerim sayfaları, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman dönemi hattatı Ahmet Şemşettin Karahisari ve talebesi Hasan Çelebi ekolüne ait olabileceği belirtildi.
Kazı çalışmalarına başkanlık eden Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş, eserlerin bakımı ve temizlik çalışmalarının Kültür Bakanlığı temsilcisi nezdinde yapıldığını, Kuran yazılarının nesih hatlı sayfa kenarları sureli, hizp başları ve gülleri altın yaldızlı olarak yazılmış ve teshiplenmiş olduğunu ifade etti. Prof. Dr. Hüseyin Yurttaş, 2012 kazı çalışmalarını kalenin kuzey batı kısmındaki saraya ait olduğunu düşündükleri saray hamamında devam ettiklerini belirterek, şunları söyledi:
"Saray hamamı büyük ölçüde ortaya çıkartıldı. Bu çalışmalar esnasında, saray hamamının sıcaklık kısmında da dolgu zeminden yaklaşık 2 metre aşağıda yazma eserler ortaya çıkartıldı ki bu sene yapmış olduğumuz kazı çalışmasının en önemli kısımlarında birisini bu oluşturuyor. Bu ortaya çıkartılan yazma eserlerin arasında, 16’ncı Yüzyıl'dan çoğunluğu 18 ve 19’ncu yüzyıllara ait olmak üzere çok sayıda Kuran-ı Kerim bulundu. Fakat bunların, büyük bir bölümü tam değil, ya baştan ya da son kısımlarından tahrip olmuş Kur’an-ı Kerimler. Bunların yanı sıra medreselerde okutulan fıkıh, kelam, tefsir gibi bir takım kitaplarda bunlarla birlikte ele geçirildi. Bu eserlerin içerisinde özellikle Ahmet Şemşettin Karahisari’nin ekolüne mahsup olan bir Kuran-ı Kerimin 37 varak bölümü tespit edildi. Bunlar temizlenerek inşallah ileriki yıllarda müzelerde sergilenmek üzere hazırlanacak."
Bulunan bazı Kuran-ı Kerim'lerin kenarlarının yandığı ve güvelendiği görülürken harflerin tahribat görmediği belirtildi. 198 adet el yazması ve diğer eserler Erzurum Atatürk Üniversitesi yazma eserler bölümüne götürülerek burada gerekli onarımları ve bakımları yapılacak.
RD(KS/SS)
