İzmir’in Gaziemir İlçesi’nde 1940 yılında Aslan Avcı tarafından kurulan döküm fabrikası, 70 yıl boyunca külçe kurşun imal etti. Bunun için de ömrünü tamamlamış akü ve hurda kurşun kullanıldı. 70 dönümlük arazi üzerindeki fabrika kurulurken çevresi boş olan, ancak geçen yıllar boyunca çevresi konutlarla dolan fabrika, iki yıl önce Torbalı’ya taşındı. Ancak terk ettiği topraklardan dumanlar yükseldi.
Kurşun üretimiyle oluşan radyoaktif atıkların, fabrika arazisine gömüldüğü için zehir saçtığı haberleri büyük yankı buldu. Atıklardan dumanlar yükselmesi, yıllar önce bu alanda radyasyon tehlikesi olduğu yolundaki raporlara rağmen önlem alınmadığının ortaya çıkması, İzmir’de korku yarattı.
Çevrede oturanlar, hayvanların öldüğü, çocukların hastalandığı, geniz yakan bir kokunun çevreye yayıldığı şikayetleri üzerine, TAEK Afet ve Acil Durum Müdahale Ekibi bölgeye gelip ölçümler yaptı. TAEK, 5 Aralık tarihli ilk raporunda, “Fabrikada ölçülen radyasyon değerleri insan sağlığı için bir tehdit oluşturmamaktadır” dedi.
TAEK, 7 Aralık tarihli ikinci bir açıklamayı yine resmi web sitesinden yaptı. TAEK raporunda, kurşun fabrikasının 2010 yılı Ekim ayında faaliyetine son verdiğini belirterek, “Söz konusu tesisin nükleer tesis ya da radyasyon tesisi olmadığı gibi bünyesinde de radyoaktif kaynak kullanılarak faaliyette bulunulmamaktadır. Dolayısıyla Aslan Avcı Döküm Sanayi A.Ş faaliyetleri açısından 2690 sayılı TAEK Kanunu çerçevesinde TAEK’in lisansına, denetimine ve yaptırımlarına tabi değildir. İlaveten firmanın üretim faaliyetlerinde kullandığı hammaddeler ile üretmiş olduğu mamül maddeler nükleer ya da radyoaktif maddeler olmayıp, bu tür malzemelerin ithali, ihracı ve ticareti ile ilgili hususlar TAEK’in görev ve yetkisi çerçevesinde değildir” dedi.
BEŞ YIL ÖNCE RADYOSYON VE RADYOAKTİVİTE BULAŞIĞI BULUNDU
TAEK, raporunda, 16 Nisan 2007 tarihinde tesisten çıkan cüruf atığında radyoaktivite bulaşığı tespit ettiğini, yapılan analiz sonucu bunun Europium-152 izotopu olduğunun anlaşıldığı belirterek, bu sorunun çözümü için cürufun bulunduğu depolama sahasında ölçüm yapıldığı radyasyon oranının 300 mikron/saat’i bulduğu, bölgenin güvenlik altına alınarak, giriş çıkışın engellendiği sahanın tel örgüyle çevrildiğini anlattı.
TAEK, cürufların tamamının Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği’ne göre İzmit’te kurulu İZAYDAŞ tesislerinde bertaraf edilmek üzere gönderildiğini, fabrikada radyasyondan korunma kullarına ilişkin ayrıntılı bilgi verdiğini bildirdi. Fabrikada 2008 yılı Mayıs ayından itibaren her ay düzenli olarak ölçüm yapıldığı, cürufta radyasyonun tespit edildiği, aynı yılın Ağustos ayında 73 bin 450 kilogram radyoaktif cüruf malzemenin incelendiği, kuyulardan su numunesi alındığı suya radyoaktif bulaşmanın olmadığının tespit edildiğini dile getirildi. 2008 yılının Ekim ayında firma, geçici depolama yeri ve karantina sahası inşa etti, kapalı istif sahasına personel ve insan geçişinin önlenmesi amacıyla ikinci bir tel örgü çekti.
TAEK, eksikliklerini gideren firmaya Temmuz 2009’da radyasyon ölçüm sistemi uygunluk belgesi verdi. Şikayet üzerine 11-13 Temmuz 2012 tarihlerinde de inceleme yapıldı ve mevcut durumda değişiklik olmadığı görüldü. Son olarak geçen hafta şikayetler üzerine fabrika alanına bir kez daha gelen uzmanlar ölçümler yaptı. Atıkların toprağa gömüldüğü fabrika bahçesindeki yüzey ölçümünde radyasyon normal değerlerde çıktı, ancak toprak altı araştırma yapılmadı. Fabrikada açık alanda yığılı cüruf üzerindeki ölçümde ise radyasyon 15-30 olması gereken değerler 200 mikronsaat değerlerine kadar çıktı.
İZMİR’DE KURUMLAR SESSİZLİĞİNİ KORUYOR
TAEK raporunda konuyla ilgili tüm kurumları, İzmir Valiliği, Çevre ve Orman İl müdürlüğü, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Gaziemir Belediyesi ve Gaziemir Kaymakamlığı’nı yapılan tüm çalışmalardan haberdar ettiğini anlattı. İzmir’de ülke gündemine oturan kurşun fabrikasıyla ilgili olarak tüm kurumlar sessizliğini koruyor. TAEK’in raporunu bekleyen kurumlar, iki raporun ardından da harekete geçmedi. Gaziemir Kaymakamlığı yetkinin kendilerinde olmadığını öne sürerken, İzmir Valiliği ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden de bir çalışma haberi gelmedi.
