Rusya'nın tavrı
Rusya 2013 yılı eylül ayında Moldova'dan şarap ithalatını sınırlandırma kararı aldı. Bundan kısa bir süre sonra yarım milyon Moldovalı misafir işçinin 20 bininin vize almasını engelledi. Şimdi ise AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanmasını önlemek için bir sonraki baskı girişimi bekleniyor.
Şubat ayından bu yana ülkedeki azınlık grubu Gagavuzlar bu anlaşmaya karşı çıkıyor, çünkü başkent Kişinev'in 100 kilometre güneyindeki Rusya ekonomik ilişkiler söz konusu olduğunda AB'den daha büyük önem taşıyor.
AB ile ortaklık anlaşmasına başkaldırının kalbi, Gagavuz Özerk Bölgesi'nin başkenti Komrat. Liderleri ise Türk kökenli Mihail Formuzal. Gagavuz Özerk Bölgesi adalet, dışişleri ve güvenlik politikalarında bağımsız değil, Moldova'ya bağlı.
Sovyetler Birliği döneminde topçu birliğinde binbaşı olan Formuzal, AB ortaklık anlaşmasının imzalanmasını engellemek için bir referandum düzenlenmesi çağrısında bulundu. Anlaşmanın ekonominin dengesini bozacağını belirten Formuzal, Gagavuzların özerk yapısını da ortadan kaldıracağı görüşünde.
Referanduma katılan 70 bin Gagavuz'un yüzde 98,5'inin anlaşmaya 'hayır' demesi, bunun yerine Putin'in serbest ticaret bölgesini tercih etmesi sürpriz olmadı. Hukuki olarak Formuzal'ın yaptığı referandumun hiçbir etkisi yok. Çünkü Gagavuzlar Moldova Cumhuriyeti'nin izlediği çizgiyi belirleme hakkına sahip değil.
Halihazırda Kazakistan ve Belarus Putin'in gümrük birliğine üye. Önümüzdeki yıldan itibaren bu birliğin devletler hukuku açısından AB benzeri bir yapıya kavuşması bekleniyor.
Gagavuzlar Rusya ile ilişkilerin güçlendirilmesinden yana
Gagavuz Özerk Bölgesi'nin uzun süredir Rusya ile iyi ticari ilişkileri var. Tarımın ağırlıklı olduğu bölgede Rus pazarı hayati önem taşıyor. Gagavuzların lideri Formuzel'e göre şarap ve meyvenin Avrupa pazarında şansı yok. Formuzal, verdiği demeçte, “Gagavuz ekonomisinin AB'de rekabet gücüne sahip olması için 10 yıla ihtiyacı var. Sadece Rus pazarı bizi önümüzdeki 10 yıl kurtarır” diyor.
Gagavuz sokaklarındaki hava da farklı değil. DW'nin haberine göre, vatandaşların çoğu Formuzal'la aynı görüşte. 64 yaşındaki Türk kökenli emekli Dimitri Dimcioğlu da onlardan biri. Dimcioğlu Gagavuz'da yapılan referanduma katıldığını söylüyor ve “Ben referandumda Rusya'dan yana oy kullanmadım, Gümrük Birliği'ne onay verdim. Biz Gagavuzların AB ile hiçbir sorunu yok. Bizim endişemiz Rusya ile ilişkilerin kesilmesi” diyor.
Dimcioğlu'na göre Rusya ile ilişkilerin sekteye uğraması Gagavuz bölgesini istikrarsızlığa sürükleyebilir. Böylece Mihail Formuzal'ın “başkan” sıfatı da tarihe karışır. Aslında en büyük sorunlardan biri, yaklaşık 25 bin Gagavuz'un halihazırda Rusya'da çalışıyor olması. AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanması halinde bu işçilerin Rusya'dan kovulmasından endişe ediliyor.
Ancak Gagavuzların yaptıkları referandum her ne kadar AB ile ortaklık anlaşmasının oylanması olarak görünse de çok tehlikeli bir gelişmeyi de içinde barındırıyor. Gagavuzlar bu referandumda aynı zamanda Moldova Cumhuriyeti'nden bağımsız olmayı da oyladı. Kişinev'deki parlamento AB ile ortaklık anlaşması imzalanmasını onaylarsa, Gagavuzlar da bağımsızlıklarını ilan edebilecek.
Sonbaharda Moldova'da yeni parlamento seçilecek. Yapılan kamuoyu anketlerine göre Komünistler önde görünüyor. Moldova Parlamentosu Komünist Parti Grubu milletvekillerinden Ina Schapuk'a göre Moldovalılar hiç de akılsız değil. Schapuk'a göre AB bayrağı altında anti demokratik politikalar da izleniyor. Dolayısıyla Rusya ile Gümrük Birliği Moldova'ya daha fazla avantaj sağlayabilir.
