Röportaj tekniğiyle yazılan kitap, 1915´te Ermeniler'e yönelik katliamda hayatta kalan Garabet Yelegenyan ve oğlu Aşot'un hatıralarını, daha doğrusu hayatta kalma mücadelesini kapsıyor.

Bunları Manuk Yelegen'in dilinden kaleme alan Songül Kaya-Karadağ müzik eşliğinde teatral bir okuma da yaparak, Ermeniler'e yönelik imha ve inkar politikasından yola çıkarak, Türkiye'deki güncel resmi devlet politikasına (Türkçülük ve Ümmetçilik sorununa) dikkat çekti.

Çeşitli etnik gruplardan (Kürt, Zaza, Ermeni, Türk, Laz, Alevi, Sünni...vs.) katılımcıların aktif bir şekilde, gerek soruları gerekse fikirleriyle zenginleştirdiği toplantıda, Manuk Usta da kitapta yer alan konularla ilgili sorulara cevap verdi.

Yaklaşık üç saat süren okuma akşamı Bülent Aykaç ve udi Aycan beyin enstürmental tarzda seslendirdikleri Ermeni etnik müziğinin ezgileriyle sona erdi.

ADK (Armenisch-Deutsche-Korrespondenz) editörü Raffi Kantian kitaba yazdığı önsözde şunları dile getiriyor.

"Ermeniler’in 1915'de, Osmanlı İmparatorluğu'nun o son senelerinde yaşadığı dram günümüzün Türkiye'sinde sivil toplumun ufak da olsa bir kesiminin, bir dizi aydının ve yazarın ilgi alanına girmiş durumda. Belge Yayınları "Kara Kefen", Prof. Dadrian'ın araştırmaları, Wolfgang Gust'un derlediği "Alman Belgeleri, Ermeni Soykırımı 1915- 16" ve diğer yayınlarıyla gerekli ortamın gelişmesinde önemli katkılarda bulundu. Son zamanlarda Hrant Dink Vakfı da bu kervana katılanlardan (Türkiye Ermenileri Konuşuyor). Songül Kaya-Karadağ'ın bu kitabı konuyu alışılanın dışında bir yaklaşımla işliyor.

Kim bu Manuk Usta? Manuk Usta Yozgat'ın Çayıralan kazasına bağlı Menteşe köyünde yüzyıllardır yaşayan bir Ermeni ailesinin çocuğu. Dedesi Garabet'in ve babası Aşot'un 1915 anıları onun hayatının bir parçası. İşte Menteşeli çocukların bugün bile anlattığı 'Savkıyat deresi' olayları - “Orada gavurlar kesildi, başlarına baltayı vurup geberttiler!”- bunlardan sadece biri. Manuk Usta’nın 1915 sonrası köyünde şahsen şahit olduğu olaylar -bunları okumak bile bir hayli zor geliyor insana - ailenin önce Kayseri'ye, daha sonra İstanbul'a ve nihayet Almanya'ya göç etmesi, bütün bunlar nice Manuk Ustalar için de geçerli...

Bunları bizlere iletmede Songül Kaya-Karadağ'ın uyguladığı biyografik- söyleşi yönteminin payı büyük. Manuk Ustanın anlatısı ancak bu şekilde hasır altı edilmeden, akademik yumuşatmalara kurban gitmeden kitaba olduğu gibi yansıyabilir, okuyucuyu delip geçebilirdi.

Sonuç olarak yaşadıklarını mutlaka birilerine iletmek isteyen Manuk Usta - öyle olmasaydı Songül Kaya-Karadağ'a özgeçmişinin bu kapkaranlık sayfalarını aylar boyu anlatmazdı - şunları söyleyebilmektedir.

"Babamızdan dinlediklerimiz, yaşadıklarımız ve gördüklerimiz bizim içimize kin, nefret, öfke sokmadı. Çünkü babam da biz de insanların hepsini aynı gördük. Hangi dine inanırsa inansın, hangi milletten olursa olsun, her toplumda kötüler varsa iyiler de var diye düşündük." ve devam ediyor.

"Yıllar önce Menteşe'den ayrıldık. Ayrıldık ayrılalı herkes çocuklarıyla her sene denize giderken, ben Menteşe'ye gider, iznimi orada geçiririm."

Bu bana Hrant Dink'i anımsattı. Uzun süredir Fransa’da yaşayan 70 yaşlarında bir Ermeni hanım her sene 3-4 kere Sivas'taki köyüne gelirmiş. Hanımın ailesi tıpkı Manuk Usta’nınki gibi seneler önce köyünü terk etmiş - terk etmeye mecbur edilmiş - sayısız Ermeni ailelerinden biriymiş.

Kadıncağız ziyaretlerinden birinde köyde vefat edivermiş. Nerede defnedilecek? Köyün yaşlılarından biri kalkmış "burada gömülsün" demiş ve ilave etmiş "su çatlağını buldu." Öyle de yapmışlar. Hrant Dink sözlerini şöyle bitirmişti. "Evet, Ermenilerin bu topraklarda hakikaten gözü var. Çünkü kökümüz burada. Ama merak etmeyin, bu toprakları alıp gitmek için değil gelip bu toprakların dibine girmek için."

1915'de İttihatçılar Ermeniler’in köklerini söküp atmak istediler Anadolu'dan. Büyük bir ölçüde de başarılı oldular, fakat tamamıyla değil.“

Kitap aşağıdaki linklerden edinebilinir.

https://www.eurobuch.com/buch/isbn/9783864688423.html

https://www.amazon.de/Her-tasin-altinda-bir-hatira/dp/3864688426

www.ebay.de/itm/Songuel-Kaya...Her-tasin-altinda-bir-hatira...-/361199351499